خالد بن ماد قلانسی
خالد بن ماد قَلانِسی کوفی بیّاع قلانس، از اصحاب و راویان
امام صادق و
امام کاظم (علیهما‌السّلام) و از محدثان
شیعه در عصر امام کاظم (علیه‌السّلام) بود. خالد از
امام باقر (علیه‌السّلام) نیز روایت کرده است.
خالد بن ماد قلانسی کوفی بیّاع قلانس، از اصحاب و راویان امام صادق و امام کاظم (علیهما‌السّلام) و از کوفیان غیرعرب می‌باشد.
اگرچه در سلسله سند غالب روایات نام پدر وی ماد ذکر شده است.
اما در برخی کتاب‌های رجالی، به زیاد
حماد
باد
و مازن
تغییر یافته است.
که این اختلاف‌ها را ناشی از تصحیف یا کوشش برای تصحیح دانسته است.
لقب خالد علاوه بر قلانسی، به‌صورت بیّاع القلانس هم آمده است
که از
شغل وی، کلاهدوزی یا کلاهفروشی، حکایت دارد.
برخی از رجالیون وی را با خالد بن زیاد قلانسی یکی دانسته
و عده‌ای معتقد به جدایی این دو از هم هستند
با این تفاوت که خالد بن زیاد توثیق نشده، ولی خالد بن ماد توثیق شده است
و دیگر اینکه با بررسی سلسله اسناد روایاتِ منقول از آنها، می‌توان تشخیص داد که دو شخصیت متفاوت هستند.
در برخی کتاب‌های رجالی، خالد به دلیل تعدد در نام پدرش
چند فرد متفاوت محسوب شده است
که چنین اشتباهی درباره خالد باعث ناتوانی‌اش در توثیق خالد شده است، اما
نجاشی او را
ثقه دانسته است.
خالد علاوه بر امام ششم و هفتم، از
امام باقر (علیه‌السّلام)،
محمد بن فضیل روایت نقل کرده است.
از خالد راویانی چون
ابوحمزه ثمالی،
جابر جعفی،
محمد بن فضل،
محمد بن خالد طیالسی و
نضر بن سوید روایت کرده است،
علی بن حَکَم،
علی بن عبداللّه بجلی،
علی بن معمر،
ظریف بن ناصح و
محمد بن سنان نیز از او روایت کرده‌اند، اما
راوی اصلی وی
نضر بن شعیب است
که بیشتر احادیث منقول از خالد را روایت کرده است.
ابن‌بابویه نیز در مشیخه
کتاب مَن لا یَحضُرُه الفقیه یادآور شده که هر روایتی که از خالد نقل کرده از طریق نضر بن شعیب بوده است.
خالد کتابی هم داشته است که نضر بن شعیب و ابوهریره
عبداللّه بن سلام آن‌را روایت کرده‌اند
هرچند نجاشی
در ارزیابی این کتاب عبارتی به کار برده که از تردید در برخی مطالب این کتاب حکایت دارد. با توجه به اینکه یکی از راویان کتاب او نضر بن شعیب بوده، احتمالا بتوان از طریق بررسی اسناد احادیث، محتوای این کتاب را بازیابی کرد.
کتاب الحدیث تالیف قلانسی است.
روایات منقول از خالد بن ماد در برخی از موضوعات فقهی نظیر
حج،
وصیت و
میراث،
جنائز
و مطالبی در باب فضائل
اهل بیت (علیهم‌السلام) است.
برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
۱. ابن بابویه، الامالی، قم ۱۴۱۷.
۲. ابن بابویه، کتاب الخصال، چاپ علی اکبر غفاری، قم ۱۳۶۲ش.
۳. ابن بابویه، کتاب مَن لایـَحضرُه الفقیه، چاپ علی اکبر غفاری، قم ۱۴۰۴.
۴. ابن‌داوود حلّی، کتاب الرجال، چاپ محمدصادق آل بحر العلوم، نجف ۱۳۹۲/۱۹۷۲، چاپ افست قم.
۵. ابن‌قولویه، کامل الزیارات، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۷.
۶. الاختصاص، (منسوب به) محمدبن محمد مفید، چاپ علی اکبر غفاری، بیروت: مؤسسةالاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
۷. محمدبن علی اردبیلی، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، قم: مکتبة المحمدی.
۸. احمد بن محمد برقی، کتاب الرجال، در ابن‌داوود حلّی، کتاب الرجال، تهران ۱۳۸۳ش.
۹. احمد بن محمد برقی، کتاب المحاسن، چاپ جلال الدین محدث ارموی، تهران ۱۳۳۰ش.
۱۰. محمدباقر بن محمداکمل بهبهانی، تعلیقة وحیدالبهبهانی علی منهج المقال.
۱۱. مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرجال، قم ۱۴۱۸.
۱۲. ابو‌القاسم خویی، معجم رجال الحدیث.
۱۳. شوشتری، قاموس الرجال.
۱۴. محمدباقر صدر، بحوث فی شرح العروةالوثقی، نجف ۱۳۹۱/۱۹۷۱.
۱۵. محمد بن حسن صفّارقمی، بصائرالدرجات فی فضائل آل محمد «ص»، چاپ محسن کوچه باغی تبریزی، قم ۱۴۰۴.
۱۶. محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، چاپ حسن موسوی خرسان، تهران ۱۳۹۰.
۱۷. محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۵.
۱۸. محمدبن حسن طوسی، الفهرست، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۷.
۱۹. حسن بن یوسف علامه حلّی، خلاصةالاقوال فی معرفة الرجال، چاپ جواد قیومی اصفهانی، (قم) ۱۴۱۷.
۲۰. کلینی، کافى.
۲۱. عبداللّه مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ محیی الدین مامقانی، قم ۱۴۲۳ـ.
۲۲. محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، الوجیزة فی الرجال، چاپ محمدکاظم رحمان ستایش، تهران ۱۳۷۸ش.
۲۳. محمدتقی بن مقصودعلی مجلسی، روضة المتقین فی شرح مَن لایَحضُرُه الفقیه، چاپ حسین موسوی کرمانی و علیپناه اشتهاردی، قم ۱۴۰۶ـ۱۴۱۳.
۲۴. محمدعلی موحدی ابطحی، تهذیب المقال فی تنقیح کتاب الرجال للشیخ الجلیل ابی العباس احمدبن علی النجاشی، ج۵، قم ۱۴۱۷.
۲۵. احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
